.svg)
۲۲ شهریور | سرلشکر باقری، فرمانده سابق نیروی هوایی بازداشت شد
پارسینه: در روز ۲۲ شهریور ۱۳۵۸ سرلشکر امیربهمن باقری فرمانده سابق نیروی هوایی و رییس وقت سازمان هواپیمایی کشوری در فرودگاه مهرآباد بازداشت شد.
در روز ۲۲ شهریور ۱۳۵۸ سرلشکر امیربهمن باقری فرمانده سابق نیروی هوایی و رییس وقت سازمان هواپیمایی کشوری در فرودگاه مهرآباد بازداشت شد.
روزنامه کیهان فردای آن روز نوشت: «تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران ساعت ۶ صبح دیروز هنگامی که قصد داشت با پرواز ارفرانس از کشور خارج شود، توسط گروه ضربت پاسداران مستقر در فرودگاه مهرآباد دستگیر شد. یکی از پاسداران مستقر در فرودگاه که در جریان این دستگیری حضور داشته است طی گفت‌وگویی با خبرنگار شهری کیهان گفت: ساعت ۱۰ شب شنبه گذشته از انجمن اسلامی نیروی هوایی به ما اطلاع داده شد که تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی که توسط حاکم شرع دادگاه‌های ویژه ارتش ممنوع‌الخروج شده است، قصد دارد از طریق ارفرانس به کشور فرانسه برود. بدنبال این اطلاع گروه ضربت سپاه فرودگاه ماموریت یافت که به هر طریق که ممکن است از خروج تیمسار باقری جلوگیری نموده او را بازداشت نماید و برای این منظور از برادران انجمن اسلامی نیروی هوایی نیز کمک گرفتیم که بعدا از طریق تلفن‌های فرودگاه متوجه شدیم که وی با پاویون دولتی تماس گرفته و می‌خواهد از آن باند فرودگاه پرواز نماید که بلافاصله گروه ضربت به محل مزبور رفتند و وی را که یک ساک مشکی نیز در دست داشت دستگیر کردند. باقری هنگام دستگیری هیچگونه عکس‌العملی نشان نداد و راننده وی نیز که مسلح بود دستگیر شد و هر دو نفر تحویل دادگاه ویژه ارتش شدند.
از سوی دیگر یکی از نزدیکان سرلشکر باقری امروز در تماس با کیهان گفت: سرلشکر امیربهمن باقری هنگام عزیمت به خارج از کشور برای شرکت در یک کنفرانس مربوط به هواپیمایی توسط افراد غیرمسئول بازداشت شد. وی افزود: سرلشکر باقری به موجب حکمی از سوی رییس‌جمهور به همراه هیاتی برای شرکت در یک کنفرانس هواپیمایی عازم خارج از کشور بود. وی گفت سرلشکر باقری دیروز در قسمت پاویون دولتی فرودگاه بی‌هیچ دلیلی دستگیر شده است و تا این ساعت هیچ اطلاعی در دست نیست که وی در کجا زندانی و بازداشت است. وی افزود: دستگیری وی در شرایطی صورت گرفت که امام در نامه‌ای خطاب به دادگاه‌های انقلاب ارتش تاکید کرده‌اند که هرگونه بازداشت افراد نظامی باید از طریق فرماندهان و یا فرمانده کل قوا صورت گیرد. با بازداشت تیمسار سرلشکر باقری وی نتوانست به موقع در کنفرانس هواپیمایی که در یکی از کشور‌ها تشکیل شده است شرکت کند. این شخص نزدیک به تیمسار باقری گفت: دفتر ریاست جمهوری و امام از جریان چگونگی بازداشت سرلشکر باقری با اطلاع شده‌اند و ما منتظر بازگشت دکتر بنی‌صدر از غرب کشور به تهران هستیم.»
هرچند روزنامه کیهان این گزارش خبری را با تیتر «سرلشکر باقری چرا دستگیر شد» منتشر کرد و اینچنین بر ابهام‌ها پیرامون دلایل دستگیری وی افزود، همزمان روزنامه جمهوری اسلامی این خبر را طوری بازتاب داد که گویا وی در هنگام فرار به دام افتاده است: «یکی از پاسداران که در جریان دستگیری تیمسار باقری دست داشته است گفت: پس از تمام برنامه‌ریزی برای دستگیری متوجه شدیم که باقری قبل از فرار با قسمت پاویون دولت تماس گرفته و پس از اطمینان از اینکه مورد تعقیب نیست از منزل به مقصد فرودگاه حرکت می‌کند... وی مقداری مارک فرانسه با خود داشته است ولی از دیگر محتویات کیف اطلاع دقیقی در دست نداریم..»
باقری، واقعه طبس و انهدام هلیکوپترها
اما امیربهمن باقری کیست که پس از ممنوع‌الخروجی از کشور، به این شکل با پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های فراوان در فرودگاه مهرآباد بازداشت و به زندان منتقل می‌شود؟ وی هرچند از اواخر سال ۵۸ از سوی ابوالحسن بنی‌صدر رییس‌جمهوری و فرمانده وقت کل قوا، به عنوان فرمانده نیروی هوایی منصوب شده بود اما هنگامی در رسانه‌ها نام و عنوانی یافت که در پی گروگانگیری در سفارت امریکا، ماجرای حمله نیروهای آمریکایی به صحرای طبس پیش آمد. با وقوع طوفان شن در طبس و ناکامی کماندوهای امریکایی برای عزیمت به تهران و آزادسازی گروگان‌ها، تعدادی از هواپیما‌ها و هلی‌کوپترهای امریکایی در محل حادثه باقی ماند اما چند روز بعد این ادوات توسط گروهی از نیروهای ارتش بمباران و بخش عمده‌ای از آن منهدم شد. آن زمان ابهامات بسیاری در مورد انگیزه‌های این حمله مطرح شد. فضای کشور متاثر از ماجرای سفارت و اسنادی که مرتب در مورد وابستگی برخی نیروهای سیاسی فعال به کشورهای غربی سوءظن‌ها را بیشتر و بیشتر کرده بود. اینچنین بود که بمباران هلیکوپترها در طبس به موضوع انتقادات مخالفان دولت بنی‌صدر تبدیل شد. آنان این عملیات را تلاشی برای از بین بردن اسنادی می‌دانستند که در هلیکوپترها وجود داشته و می‌توانسته نقش برخی نیروهای دولتی را در وقایع ناگوار آن روز‌ها افشا کند.
بهزاد نبوی نیز که در مردادماه ۱۳۶۰ وزیر مشاور نخست وزیر بود همان زمان در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «…فرمانده نیروی هوایی وقت به فرمان بنی‌صدر، [هواپیماهای باقی‌مانده امریکا را در صحرای طبس] را بمباران کرد تا اسناد وابستگی وی به امریکا افشا نگردد. بنی‌صدر که فهمیده [بود] امکان دارد بهمن باقری فرمانده نیروی هوایی وقت دستگیر شود و مچ وی باز شود مسئولیت آن را خود قبول کرد و زمانی که باقری را از سرپرستی نیروی هوایی کنار گذاشتند بنی‌صدر بلافاصله او را به سرپرستی هواپیمایی کشوری منصوب کرد.»
تیمسار باقری اما در گفت‌وگویی که روز ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ تیتر اول روزنامه کیهان را به خود اختصاص داده بود و در جای جای آن از همکاری گروهی از افسران فراری و وابستگان به بختیار در ماجرای طبس سخن گفته شده بود، ضمن اشاره به انهدام هلی‌کوپترهای امریکایی و با بیان اینکه «بمبارانی صورت نگرفته است»، خاطرنشان کرده بود: «از طرف ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران دستور داده شده بود که هلی‌کوپترهای امریکایی آسیب رسانده شود تا جایی که قادر به پرواز نباشند اما متاسفانه در تیراندازی پرسنل نیروی هوایی و در اثر اصابت گلوله به قسمت‌های حساس هلیکوپترها نظیر باک بنزین و موتور دو فروند از هلیکوپترها دچار آتش‌سوزی می‌شوند و در نتیجه از بین می‌روند و در این جریان دو فروند از هلی‌کوپترهای دیگر چند سوراخ برمی‌دارند و یک فروند دیگر از هلیکوپترها سالم است و قابلیت پرواز دارد.»
موضوع اما به این سادگی نبود. در جریان انهدام این هلیکوپترها محمد منتظرقائم فرمانده سپاه یزد نیز کشته شده بود و برخی باقری و نیرو‌هایش را مقصر می‌دانستند. وی در گفت‌وگو با کیهان درباره مرگ مشکوک فرمانده سپاه یزد و اینکه گفته می‌شد وی به اسناد و مدارک طرح نظامی امریکا دست پیدا کرده بود، با بیان اینکه این مطلب را تایید نمی‌کنم، گفت: «امروز هیاتی را انتخاب خواهم کرد برای رسیدگی و شناسایی عاملان مرگ فرمانده سپاه یزد.» باقری با بیان اینکه من جزو افرادی بودم که تیراندازی به هلیکوپترها را تایید نمی‌کردم، افزود: هیات ویژه در تهران و در محل حادثه جزییات مرگ فرمانده سپاه یزد را مورد بررسی دقیق قرار خواهند داد.
ابوالحسن بنی‌صدر نیز در توجیه انهدام هلیکوپترها گفت: «به چند دلیل این کار می‌بایست صورت می‌گرفت. اولاً رادارهای ما را مستشاران امریکایی که در زمان رژیم شاه در ایران بودند، کار گذاشته‌اند. بنابراین تکنیک آن کاملاً برای آن‌ها روشن است، در نتیجه می‌دانند چگونه از مرز‌ها بگذرند که رادار‌ها نتوانند آن‌ها را شناسایی کنند. ثانیاً هواپیماهای ما نیز از نوع امریکایی هستند و امریکا به هر حال به تکنیک و اسرار آن‌ها آشنایی دارد و از آنجا که احتمال زیادی برای اقدام به عملیاتی برای از بین بردن هلیکوپترها از جانب امریکا با پوشش هوایی خود می‌رفت، دستور این عملیات داده شد. این عمل برای این بود که هلیکوپترها از کار بیفتند و نتوانند از کشور خارج شوند.»
این پاسخ‌ها اما منتقدان را قانع نکرد چنان که بعد‌ها شهید آیت‌الله صدوقی در این باره تاکید کرد: «شهادت [محمد منتظر قائم] یک امر ساده‌ای نبود به دست دشمن [امریکا] هم شهید نشده چون ایمان دارم شخصاً به اینکه در این توطئه طبس، بعضی از خائنین کشور هم شرکت داشتند. مخصوصاً «باقری» [فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی در زمان تجاوز امریکا] بود که از دوستان شنیدم که این باقری مردی در راه انقلاب نیست، مخالف انقلاب است. دشمن جمهوری اسلامی است... در هرحال خیانت باقری و عده دیگری از هموطنان ما، که با انقلاب دشمن بودند، دخیل بود، در این توطئه امریکا... محمد منتظرقائم در آن موقع در یکی از این هواپیما‌ها یا هلیکوپترها رفته بود و کاوش کرد و مقداری از این چیزی که باید به دست بیاورد به دست آورد. آن موقع با راکت هواپیماهای مرتب و منظم [سالم و بجا مانده] را نابود کردند. برای اینکه اسراری که در آن هواپیما‌ها بود کشف نشود و معلوم نگردد که خیانتکار چه کسی است و چه کسانی بودند؟ محمد منتظر که بعضی از اسرار را به دست آورده بود، به وسیله راکت قطعه قطعه کردند. برای اینکه روشن نشود که چه اشخاصی در این غائله و در این توطئه شرکت داشتند؟»
انفجارهای تهران و شبکه بختیار به روایت بنی‌صدر
چند روز پس از ماجرای طبس چند انفجار تهران را لرزاند. در انفجار ۳ بمب از پنج بمبی که در مرکز تهران کار گذاشته شده بود، ۴ نفر کشته، ۳۱ نفر مجروح شدند، به ۱۶ دستگاه اتومبیل آسیب رسید و خساراتی به ساختمان‌های اطراف وارد کرد. این انفجار‌ها در سینما نادر تهران، جنب گاراژ شمس‌العماره و پارکینگ میدان امام خمینی (توپخانه سابق) صورت گرفت. بلافاصله بعد از این واقعه شهربانی تهران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد امریکا عامل این انفجار‌ها است. همزمان ابوالحسن بنی‌صدر در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه کیهان ۹ اردیبهشت ماه ۱۳۵۹، از کشف شبکه امریکایی بختیار در تهران و پاریس خبر داد و گفت: «عاملان انفجار در تهران با دفتر بختیار در تماس بودند.» وی افزود: اشرف پهلوی، اویسی و زاهدی نیز سازماندهی نیروهای مزدور در بغداد را برعهده گرفته‌اند. همزمان برخی روزنامه‌ها از طرحی خبر دادند که حمله امریکا به طبس مرحله اول آن بوده و در ادامه قرار بوده تا به «آزادی ایران!» و سپردن رهبری ایران آزاد به شاپور بختیار بیانجامد. همان روز‌ها بود که سرلشکر باقری در گفت‌وگو با مطبوعات، از مردم و نظامیان برای یافتن عوامل داخلی دشمن استمداد کرد، دکتر بهشتی می‌گفت اعضای شبکه بختیار به زودی به ملت معرفی می‌شوند، بنی‌صدر می‌گفت «هدف حمله نظامی امریکا، سرنگونی جمهوری اسلامی چون حکومت ملی دکتر مصدق بود» و ستاد مشترک ارتش با صدور اطلاعیه‌هایی هشدار می‌داد که «توطئه تازه امریکا بزودی در ایران اجرا می‌شود» چرا که به عقیده آن‌ها «کار‌تر برای جبران شکست خود قبل از شروع مبارزات انتخاباتی دست به تهاجم تازه‌ای می‌زند.»
همزمان با این گمانه‌نی‌ها بود که دکتر مصطفی چمران و حجت‌الاسلام سیدعلی خامنه‌ای از سوی امام به عنوان اعضای شورای عالی دفاع ملی تعیین شدند. امام در حکم این دو نوشته بود که «لازم است هر هفته با بررسی کامل و با کمال دقت، رویدادهای داخلی ادارات مختلف ارتش را برای اینجانب ارسال دارید.»
روزنامه‌ها از عملیات شکست‌خورده‌ای خبر می‌دادند با عنوان «چنگ عقاب» که اسناد و نقشه‌های آن از زیر لاشه‌های هلی‌کوپتر و هواپیماهای امریکایی به دست آمده بود. در این نقشه‌ها ۱۲ نقطه در تهران برای فرود هلیکوپترها پیش‌بینی شده بود تا از آن طریق گروگان‌های امریکایی از تهران برده شوند. همزمان با این وقایع و اظهارنظر‌ها در ارتش گروهی به دنبال تصفیه و بازسازی اساسی بودند. سرلشکر فلاحی فرمانده نیروی زمینی و محور انجمن اسلامی ارتش از افراد پیگیر این موضوع بود. دکتر چمران نیز همان روز‌ها اعلام کرد که تغییرات بنیادی در ارتش تا ۳ ماه دیگر انجام می‌شود. در حالی که چند روز یکبار وعده تصفیه گسترده و تغییرات بنیادی ارتش به گوش می‌رسید، رییس‌جمهوری وقت با اعلام اینکه «بخشی از شبکه بختیار شناسایی شده‌اند»، تاکید می‌کرد که «از ارتش جمهوری اسلامی خیانت نخواهید دید.» ارتش در چنین شرایطی قرار داشت که خبر آمد فرمانده نیروی هوایی استعفا کرده است. ۱۳ خردادماه ۱۳۵۹ بود. روزنامه کیهان نوشت: «تیمسار سرلشکر امیربهمن باقری طی نامه‌ای به دکتر سیدابوالحسن بنی‌صدر از سمت‌های خود در نیروی هوایی استعفا کرد. دفتر تیمسار استعفای وی را تایید کرده است اما تا این ساعت دلیلی برای این اقدام اعلام نشده است. تیمسار باقری حدود سه ماه پیش به سمت فرماندهی نیروی هوایی منصوب شده بود.»
۲۲ خرداد بود که حاکم شرع دادگاه انقلاب ارتش اعلام کرد اعضای یک شبکه خرابکاری در ارتش دستگیر شده و هفته آینده محاکمه خواهند شد. به گفته وی «اعضای این شبکه می‌خواستند بعد از مراجعت شاه و بختیار دو سال رژیم سلطنتی برقرار کنند و سپس نوع حکومت را به رفراندوم بگذارند.» همزمان تیمسار شادمهر برنامه تجدید سازمان ارتش را اعلام کرد. در همین گیرودار بود که ۲۹ خردادماه ۱۶ روز پس از استعفای سرلشکر باقری، سرانجام بنی‌صدر رییس ستاد مشترک و فرماندهان نیروی زمینی و هوایی را منصوب کرد. علاوه بر باقری که استعفا داده بود، تیمسار شادمهر رییس ستاد مشترک نیز از کار برکنار شد. سرلشکر فلاحی جانشین شادمهر شد، ظهیرنژاد فرمانده نیروی زمینی شد و سرهنگ جواد فکوری جانشین باقری در نیروی هوایی شد. باقری اما بعد از کناره‌گیری از نیروی هوایی همچنان خبرساز ماند و شاید بیشتر از پیش، چنان که با وقوع کودتای ناکام نوژه به یکی از چالش‌ها میان نیروهای سیاسی تبدیل شد.
کودتای نوژه، شایعه بازداشت و تکذیب ری‌شهری
نام باقری بار دیگر در جریان کودتای نوژه مطرح شد. جایی که جمعی از فرماندهان و پرسنل ارتش قصد داشتند با به پرواز درآوردن چند فروند هواپیما از پادگان نوژه همدان و بمباران مواضع حساس در تهران جمهوری اسلامی را ساقط کنند. ۲۰ تیرماه یکی از نام‌هایی که به عنوان دستگیرشده کودتای ناکام بر سر زبان‌ها افتاد سرلشکر باقری بود. موضوعی که نه تنها با تکذیب بنی‌صدر، رییس‌جمهوری که او را پس از استعفا به سمت ریاست شرکت هواپیمایی کشور منصوب کرده بود، مواجه شد بلکه از سوی محمدی ری‌شهری رییس دادگاه انقلاب ارتش نیز رد شد.
ری‌شهری چند روز بعد از وقوع کودتا در گفت‌وگو با خبرنگاران ضمن تکذیب شایعاتی درباره بازداشت غلامحسین صدیقی و تیمسار باقری در جریان کودتای ناکام گفت که «من در مورد دستگیرشدگان یا رابطه صدیقی با این طرح خائنانه هیچگونه اطلاعی ندارم، ولی تا این لحظه رابطه تیمسار باقری و همچنین دستگیر شدن وی را به شدت تکذیب می‌کنم و در بازجویی از تیمسار محققی ثابت شد که گروه توطئه‌گر به شدت با تیمسار باقری مخالف بوده‌اند.»
بنی‌صدر هم با رد شایعه بازداشت باقری گفت که وی نه تنها بازداشت نشده بلکه از جمله افرادی بوده که در افشای توطئه دولت را یاری رسانده است. بحث درباره باقری و افکارش همان روز‌ها بود که به جلسات مجلس نیز کشیده شد. ۲۳ تیرماه ۵۸ روزی بود که مصطفی چمران به مجلس رفت تا چند روز پس از کودتای نوژه گزارشی از پاکسازی‌ها در ارتش و خطر ادامه این روند ارائه کند. در اینجا بود که بحث به دفاع چمران از برخی فرماندهان و مخالفت با پاکسازی تیپ نوهد کشیده شد. چمران گفت: «سوالاتی که سروران مطرح کردند یکی در مورد پاکسازی است، شما شاید بدانید که در ارتش بیش از دوازده هزار نفر تا بحال پاکسازی شده است و پاکسازی ارتش زود‌تر و سریع‌تر از هر وزارتخانه دیگری انجام شده است و شاید بدانید که بزرگترین حمله‌ها و هجوم‌ها به شخص من از طرف نیروهای مرتجع، ضد انقلاب وابسته به طاغوت از داخل و خارج کشور بابت همین پاکسازی‌ها جریان دارد و مساله پاکسازی که همچنان ادامه دارد مساله خطرناکی است، دوست عزیز ما آقای دکتر روحانی مساله‌ای را مطرح کردند که تیپ «نوهد» را منحل کنید. یکی از مشکلات بزرگ همین جاست که تیپی را که بهترین رزمندگان ما هستند منحل کنیم، آن‌ها را بیرون بریزیم، آن وقتی این دوازده هزار نفری را که بیرون ریختیم این‌ها چه خواهند کرد کجا خواهند رفت، آیا به دشمن می‌پیوندند؟ نمی‌پیوندند؟ با آن‌ها باید چگونه معامله کرد، آیا صحیح است که بهترین رزمندگان را دور بریزیم؟ برای اینکه احتمالا یک دهم آن‌ها به دشمن بپیوندند. یا بهتر است آن‌ها را تحت کنترل خود داشته باشیم.»
وی در پاسخ به انتقادات با بیان اینکه «در این ارتش افرادی هستند که من با کمال جرات و جسارت در پشت آن‌ها نماز خوانده‌ام و نماز می‌خوانم»، از سرگرد صیاد شیرازی یاد کرد که آن زمان به فرماندهی عملیات غرب منصوب شده بود. اینجا بود که وی به سرلشکر باقری و شایعات درباره ارتباطش با کودتاچیان رسید و گفت: «افسران پاکی که مورد قبول همگان هستند به مسوولیت گماشته شدند. حتی باقری، دیروز دوستی از ما به باقری حمله کرد. تیمسار باقری کسی بود که قبل از هر کس (جناب آقای خلخالی هم اطلاع دارند) دو ماه قبل این توطئه را به رئیس‌جمهور خبر داد، او اگر می‌خواست بگریزد می‌توانست بگریزد، او اگر می‌خواست با آن‌ها همکاری کند خیلی امکانات داشت، ولی کسی بود که بطور مرتب اخبار توطئه‌گران را به رئیس‌جمهور می‌داد و دولت و رئیس جمهور از کانال‌های مختلف، افکار مختلفی دریافت می‌کردند که یکی از طرف او بود. بنابراین به صرف شعارهای تند و احساسات کور افرادی را کوبیده‌اند. درحالیکه گفتم چنین فرماندهانی فکور، سرهنگ فکور که فرمانده نیروی هوایی شما است، کسی است که بیشتر مومنین شما در پشت او نماز می‌خوانند، در پاکی...»
اینجا بود که شاهچراغی نماینده مجلس به میانه سخن چمران آمد و گفت: «آقای چمران بگویید که چند روز قبل به آنجا رفته‌اند در منزل آقای باقری چه چیزهایی بدست آمد. نیروهای مسلمان هوایی وقتی که به آنجا رفته‌اند عکس شاه و شیشه مشروب به دست آورده‌اند. این‌ها را هم بفرمائید، دلیلی ندارد که آقای باقری قبلا بیاید و تذکر بدهد.»
چمران در پاسخ گفت: «حقایقی هست که اگر گفته نشود در مقابل وجدان خودم و خدای خودم احساس گناه می‌کنم، بدی‌هایش را گفتید ولی هنرش را هم بگویید. (اشاره به شاهچراغی) منظور من این است این مطالب را که می‌فرمایید همه را من آگاهی دارم ولی می‌خواستم مطالب دیگری را هم بدانید که یک بعدی و یک جانبه قضاوت نکنید والا دفاعی از او مطرح نیست...»
بازداشت باقری، عزل بنی‌صدر و فرار از ایران
سرلشکر باقری در شرایطی بازداشت شد که از چند روز قبل شایعاتی پیرامون بازداشت وی شکل گرفته بود. در برخی رسانه‌ها چند روز یکبار خبرهایی مبنی بر خروج وی از کشور منتشر می‌شد اما هربار با تکذیب دفتر وی مواجه می‌شد. از آن جمله خبری بود که صدای امریکا منتشر کرد و مدعی شد وی با یک فروند جت فانتوم ایراد را به مقصدی نامعلوم ترک کرده است. اما این شایعه نیز تکذیب شد تا اینکه خبر بازداشت وی در صفحه روزنامه‌ها نقش بست. باقری که بازداشت شد هرچند شایعات درباره وی وجود داشت اما هنوز هیچکس نمی‌توانست به قطعیت درباره علت بازداشت وی سخن بگوید اما چند روز بعد از بازداشت او، روزنامه کیهان ضمن آنکه از بازداشت یک افسر نیروی زمینی به خاطر ارتباط با تیمسار باقری خبر داده بود، نوشت: «یک ستوان یکم نیروی زمینی به اسم فرهاد جبارپور در رابطه با تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی که با بختیار نیز در ارتباط بوده و مورد تعقیب قرار داشته، توسط ماموران کمیته ۹ انقلاب اسلامی در خانه‌اش واقع در حوالی پارک شهر بازداشت شد. هنگام بازداشت وی قصد فرار داشت که با شلیک تیر هوایی از فرار وی جلوگیری شد.»
این اولین بار بود که یکی از فرماندهان نظامی سابق که به نزدیکی به بنی‌صدر رییس‌جمهوری وقت مشهور بود به ارتباط با شاپور بختیار آخرین نخست‌وزیر دوران پهلوی متهم می‌شد. آن هم درست یک ماه پس از آنکه بنی‌صدر از کشف شبکه بختیار در تهران و پاریس خبر داده بود.
باقری که بر اساس اتهاماتی این‌چنینی از قبیل ارتباط با بختیار و گروهی که کودتای نوژه را رهبری کرده بودند، مدتی را در بازداشت مانده بود، سرانجام با دستور مستقیم بنی‌صدر آزاد شد اما همچنان زیر ذره‌بین قرار داشت که از نظر مخالفان وی «قسر در رفته» بود. چنان که در جلسه مجلس برای عزل بنی‌صدر، مجید انصاری وقتی برای نطق پشت تریبون رفت در بخشی از سخنانش گفت: «من ضمن تشکر از اینکه ملت قهرمان ایران در صحنه هستند و همینطوری که خود بنی‌صدر هم می‌گفت شما در صحنه حاضر باشید، در صحنه حاضر شدند برای رسوا کردن منافقین و مدعیان دروغین طرفدار آزادی و مردم، هشداری می‌دهم به وزارت کشور و مسؤولین فرودگاه‌ها و مرز‌ها، من وقتی که آقای بنی‌صدر دستور آزادی تیمسار باقری کذائی و آنچنانی و همچنین دستور آزادی خسروخان قشقائی را صادر کرد از همین تریبون هشدار دادم که این بر تعداد توطئه‌گران علیه جمهوری اسلامی می‌افزاید و چرا آن‌ها را آزاد کردید؟»
بعد از عزل بنی‌صدر شایعات از همراهی باقری در هنگام عزیمت وی به فرانسه حکایت داشت. اینچنین بود که بازداشت و آزادی باقری به ابهامی بزرگ در تاریخ معاصر تبدیل شد. آیا او آنچنانکه ری‌شهری می‌گفت مخالف کودتاچیان بود یا چنان که بهزاد نبوی، صدوقی، انصاری و برخی دیگر از مسئولان وقت گفته‌اند در کودتای نوژه و ماجرای طبس دست داشت؟ او به دنبال معرفی عاملان داخلی دشمن بود یا خود از عوامل بختیار بود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که هنوز پاسخ روشنی برای آن‌ها وجود ندارد.
منابع:
روزنامه جمهوری اسلامی، ۶ اردیبهشت۱۳۶۰
روزنامه‌های کیهان و جمهوری اسلامی، خرداد، تیر، مرداد و شهریور ۱۳۵۸
نطق پیش از دستور مجید انصاری، نماینده کرمان (زرند) در مجلس شورای اسلامی، روز ۳۰ خرداد ۱۳۶۰
از ارتش خلقی تا ارتش انقلابی؛ نگاهی به چالش‌های چمران در دوره وزارت دفاع، سرگه بارسقیان، تاریخ ایرانی
روزنامه کیهان فردای آن روز نوشت: «تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران ساعت ۶ صبح دیروز هنگامی که قصد داشت با پرواز ارفرانس از کشور خارج شود، توسط گروه ضربت پاسداران مستقر در فرودگاه مهرآباد دستگیر شد. یکی از پاسداران مستقر در فرودگاه که در جریان این دستگیری حضور داشته است طی گفت‌وگویی با خبرنگار شهری کیهان گفت: ساعت ۱۰ شب شنبه گذشته از انجمن اسلامی نیروی هوایی به ما اطلاع داده شد که تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی که توسط حاکم شرع دادگاه‌های ویژه ارتش ممنوع‌الخروج شده است، قصد دارد از طریق ارفرانس به کشور فرانسه برود. بدنبال این اطلاع گروه ضربت سپاه فرودگاه ماموریت یافت که به هر طریق که ممکن است از خروج تیمسار باقری جلوگیری نموده او را بازداشت نماید و برای این منظور از برادران انجمن اسلامی نیروی هوایی نیز کمک گرفتیم که بعدا از طریق تلفن‌های فرودگاه متوجه شدیم که وی با پاویون دولتی تماس گرفته و می‌خواهد از آن باند فرودگاه پرواز نماید که بلافاصله گروه ضربت به محل مزبور رفتند و وی را که یک ساک مشکی نیز در دست داشت دستگیر کردند. باقری هنگام دستگیری هیچگونه عکس‌العملی نشان نداد و راننده وی نیز که مسلح بود دستگیر شد و هر دو نفر تحویل دادگاه ویژه ارتش شدند.
از سوی دیگر یکی از نزدیکان سرلشکر باقری امروز در تماس با کیهان گفت: سرلشکر امیربهمن باقری هنگام عزیمت به خارج از کشور برای شرکت در یک کنفرانس مربوط به هواپیمایی توسط افراد غیرمسئول بازداشت شد. وی افزود: سرلشکر باقری به موجب حکمی از سوی رییس‌جمهور به همراه هیاتی برای شرکت در یک کنفرانس هواپیمایی عازم خارج از کشور بود. وی گفت سرلشکر باقری دیروز در قسمت پاویون دولتی فرودگاه بی‌هیچ دلیلی دستگیر شده است و تا این ساعت هیچ اطلاعی در دست نیست که وی در کجا زندانی و بازداشت است. وی افزود: دستگیری وی در شرایطی صورت گرفت که امام در نامه‌ای خطاب به دادگاه‌های انقلاب ارتش تاکید کرده‌اند که هرگونه بازداشت افراد نظامی باید از طریق فرماندهان و یا فرمانده کل قوا صورت گیرد. با بازداشت تیمسار سرلشکر باقری وی نتوانست به موقع در کنفرانس هواپیمایی که در یکی از کشور‌ها تشکیل شده است شرکت کند. این شخص نزدیک به تیمسار باقری گفت: دفتر ریاست جمهوری و امام از جریان چگونگی بازداشت سرلشکر باقری با اطلاع شده‌اند و ما منتظر بازگشت دکتر بنی‌صدر از غرب کشور به تهران هستیم.»
هرچند روزنامه کیهان این گزارش خبری را با تیتر «سرلشکر باقری چرا دستگیر شد» منتشر کرد و اینچنین بر ابهام‌ها پیرامون دلایل دستگیری وی افزود، همزمان روزنامه جمهوری اسلامی این خبر را طوری بازتاب داد که گویا وی در هنگام فرار به دام افتاده است: «یکی از پاسداران که در جریان دستگیری تیمسار باقری دست داشته است گفت: پس از تمام برنامه‌ریزی برای دستگیری متوجه شدیم که باقری قبل از فرار با قسمت پاویون دولت تماس گرفته و پس از اطمینان از اینکه مورد تعقیب نیست از منزل به مقصد فرودگاه حرکت می‌کند... وی مقداری مارک فرانسه با خود داشته است ولی از دیگر محتویات کیف اطلاع دقیقی در دست نداریم..»
باقری، واقعه طبس و انهدام هلیکوپترها
اما امیربهمن باقری کیست که پس از ممنوع‌الخروجی از کشور، به این شکل با پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های فراوان در فرودگاه مهرآباد بازداشت و به زندان منتقل می‌شود؟ وی هرچند از اواخر سال ۵۸ از سوی ابوالحسن بنی‌صدر رییس‌جمهوری و فرمانده وقت کل قوا، به عنوان فرمانده نیروی هوایی منصوب شده بود اما هنگامی در رسانه‌ها نام و عنوانی یافت که در پی گروگانگیری در سفارت امریکا، ماجرای حمله نیروهای آمریکایی به صحرای طبس پیش آمد. با وقوع طوفان شن در طبس و ناکامی کماندوهای امریکایی برای عزیمت به تهران و آزادسازی گروگان‌ها، تعدادی از هواپیما‌ها و هلی‌کوپترهای امریکایی در محل حادثه باقی ماند اما چند روز بعد این ادوات توسط گروهی از نیروهای ارتش بمباران و بخش عمده‌ای از آن منهدم شد. آن زمان ابهامات بسیاری در مورد انگیزه‌های این حمله مطرح شد. فضای کشور متاثر از ماجرای سفارت و اسنادی که مرتب در مورد وابستگی برخی نیروهای سیاسی فعال به کشورهای غربی سوءظن‌ها را بیشتر و بیشتر کرده بود. اینچنین بود که بمباران هلیکوپترها در طبس به موضوع انتقادات مخالفان دولت بنی‌صدر تبدیل شد. آنان این عملیات را تلاشی برای از بین بردن اسنادی می‌دانستند که در هلیکوپترها وجود داشته و می‌توانسته نقش برخی نیروهای دولتی را در وقایع ناگوار آن روز‌ها افشا کند.
بهزاد نبوی نیز که در مردادماه ۱۳۶۰ وزیر مشاور نخست وزیر بود همان زمان در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «…فرمانده نیروی هوایی وقت به فرمان بنی‌صدر، [هواپیماهای باقی‌مانده امریکا را در صحرای طبس] را بمباران کرد تا اسناد وابستگی وی به امریکا افشا نگردد. بنی‌صدر که فهمیده [بود] امکان دارد بهمن باقری فرمانده نیروی هوایی وقت دستگیر شود و مچ وی باز شود مسئولیت آن را خود قبول کرد و زمانی که باقری را از سرپرستی نیروی هوایی کنار گذاشتند بنی‌صدر بلافاصله او را به سرپرستی هواپیمایی کشوری منصوب کرد.»
تیمسار باقری اما در گفت‌وگویی که روز ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ تیتر اول روزنامه کیهان را به خود اختصاص داده بود و در جای جای آن از همکاری گروهی از افسران فراری و وابستگان به بختیار در ماجرای طبس سخن گفته شده بود، ضمن اشاره به انهدام هلی‌کوپترهای امریکایی و با بیان اینکه «بمبارانی صورت نگرفته است»، خاطرنشان کرده بود: «از طرف ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران دستور داده شده بود که هلی‌کوپترهای امریکایی آسیب رسانده شود تا جایی که قادر به پرواز نباشند اما متاسفانه در تیراندازی پرسنل نیروی هوایی و در اثر اصابت گلوله به قسمت‌های حساس هلیکوپترها نظیر باک بنزین و موتور دو فروند از هلیکوپترها دچار آتش‌سوزی می‌شوند و در نتیجه از بین می‌روند و در این جریان دو فروند از هلی‌کوپترهای دیگر چند سوراخ برمی‌دارند و یک فروند دیگر از هلیکوپترها سالم است و قابلیت پرواز دارد.»
موضوع اما به این سادگی نبود. در جریان انهدام این هلیکوپترها محمد منتظرقائم فرمانده سپاه یزد نیز کشته شده بود و برخی باقری و نیرو‌هایش را مقصر می‌دانستند. وی در گفت‌وگو با کیهان درباره مرگ مشکوک فرمانده سپاه یزد و اینکه گفته می‌شد وی به اسناد و مدارک طرح نظامی امریکا دست پیدا کرده بود، با بیان اینکه این مطلب را تایید نمی‌کنم، گفت: «امروز هیاتی را انتخاب خواهم کرد برای رسیدگی و شناسایی عاملان مرگ فرمانده سپاه یزد.» باقری با بیان اینکه من جزو افرادی بودم که تیراندازی به هلیکوپترها را تایید نمی‌کردم، افزود: هیات ویژه در تهران و در محل حادثه جزییات مرگ فرمانده سپاه یزد را مورد بررسی دقیق قرار خواهند داد.
ابوالحسن بنی‌صدر نیز در توجیه انهدام هلیکوپترها گفت: «به چند دلیل این کار می‌بایست صورت می‌گرفت. اولاً رادارهای ما را مستشاران امریکایی که در زمان رژیم شاه در ایران بودند، کار گذاشته‌اند. بنابراین تکنیک آن کاملاً برای آن‌ها روشن است، در نتیجه می‌دانند چگونه از مرز‌ها بگذرند که رادار‌ها نتوانند آن‌ها را شناسایی کنند. ثانیاً هواپیماهای ما نیز از نوع امریکایی هستند و امریکا به هر حال به تکنیک و اسرار آن‌ها آشنایی دارد و از آنجا که احتمال زیادی برای اقدام به عملیاتی برای از بین بردن هلیکوپترها از جانب امریکا با پوشش هوایی خود می‌رفت، دستور این عملیات داده شد. این عمل برای این بود که هلیکوپترها از کار بیفتند و نتوانند از کشور خارج شوند.»
این پاسخ‌ها اما منتقدان را قانع نکرد چنان که بعد‌ها شهید آیت‌الله صدوقی در این باره تاکید کرد: «شهادت [محمد منتظر قائم] یک امر ساده‌ای نبود به دست دشمن [امریکا] هم شهید نشده چون ایمان دارم شخصاً به اینکه در این توطئه طبس، بعضی از خائنین کشور هم شرکت داشتند. مخصوصاً «باقری» [فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی در زمان تجاوز امریکا] بود که از دوستان شنیدم که این باقری مردی در راه انقلاب نیست، مخالف انقلاب است. دشمن جمهوری اسلامی است... در هرحال خیانت باقری و عده دیگری از هموطنان ما، که با انقلاب دشمن بودند، دخیل بود، در این توطئه امریکا... محمد منتظرقائم در آن موقع در یکی از این هواپیما‌ها یا هلیکوپترها رفته بود و کاوش کرد و مقداری از این چیزی که باید به دست بیاورد به دست آورد. آن موقع با راکت هواپیماهای مرتب و منظم [سالم و بجا مانده] را نابود کردند. برای اینکه اسراری که در آن هواپیما‌ها بود کشف نشود و معلوم نگردد که خیانتکار چه کسی است و چه کسانی بودند؟ محمد منتظر که بعضی از اسرار را به دست آورده بود، به وسیله راکت قطعه قطعه کردند. برای اینکه روشن نشود که چه اشخاصی در این غائله و در این توطئه شرکت داشتند؟»
انفجارهای تهران و شبکه بختیار به روایت بنی‌صدر
چند روز پس از ماجرای طبس چند انفجار تهران را لرزاند. در انفجار ۳ بمب از پنج بمبی که در مرکز تهران کار گذاشته شده بود، ۴ نفر کشته، ۳۱ نفر مجروح شدند، به ۱۶ دستگاه اتومبیل آسیب رسید و خساراتی به ساختمان‌های اطراف وارد کرد. این انفجار‌ها در سینما نادر تهران، جنب گاراژ شمس‌العماره و پارکینگ میدان امام خمینی (توپخانه سابق) صورت گرفت. بلافاصله بعد از این واقعه شهربانی تهران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد امریکا عامل این انفجار‌ها است. همزمان ابوالحسن بنی‌صدر در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه کیهان ۹ اردیبهشت ماه ۱۳۵۹، از کشف شبکه امریکایی بختیار در تهران و پاریس خبر داد و گفت: «عاملان انفجار در تهران با دفتر بختیار در تماس بودند.» وی افزود: اشرف پهلوی، اویسی و زاهدی نیز سازماندهی نیروهای مزدور در بغداد را برعهده گرفته‌اند. همزمان برخی روزنامه‌ها از طرحی خبر دادند که حمله امریکا به طبس مرحله اول آن بوده و در ادامه قرار بوده تا به «آزادی ایران!» و سپردن رهبری ایران آزاد به شاپور بختیار بیانجامد. همان روز‌ها بود که سرلشکر باقری در گفت‌وگو با مطبوعات، از مردم و نظامیان برای یافتن عوامل داخلی دشمن استمداد کرد، دکتر بهشتی می‌گفت اعضای شبکه بختیار به زودی به ملت معرفی می‌شوند، بنی‌صدر می‌گفت «هدف حمله نظامی امریکا، سرنگونی جمهوری اسلامی چون حکومت ملی دکتر مصدق بود» و ستاد مشترک ارتش با صدور اطلاعیه‌هایی هشدار می‌داد که «توطئه تازه امریکا بزودی در ایران اجرا می‌شود» چرا که به عقیده آن‌ها «کار‌تر برای جبران شکست خود قبل از شروع مبارزات انتخاباتی دست به تهاجم تازه‌ای می‌زند.»
همزمان با این گمانه‌نی‌ها بود که دکتر مصطفی چمران و حجت‌الاسلام سیدعلی خامنه‌ای از سوی امام به عنوان اعضای شورای عالی دفاع ملی تعیین شدند. امام در حکم این دو نوشته بود که «لازم است هر هفته با بررسی کامل و با کمال دقت، رویدادهای داخلی ادارات مختلف ارتش را برای اینجانب ارسال دارید.»
روزنامه‌ها از عملیات شکست‌خورده‌ای خبر می‌دادند با عنوان «چنگ عقاب» که اسناد و نقشه‌های آن از زیر لاشه‌های هلی‌کوپتر و هواپیماهای امریکایی به دست آمده بود. در این نقشه‌ها ۱۲ نقطه در تهران برای فرود هلیکوپترها پیش‌بینی شده بود تا از آن طریق گروگان‌های امریکایی از تهران برده شوند. همزمان با این وقایع و اظهارنظر‌ها در ارتش گروهی به دنبال تصفیه و بازسازی اساسی بودند. سرلشکر فلاحی فرمانده نیروی زمینی و محور انجمن اسلامی ارتش از افراد پیگیر این موضوع بود. دکتر چمران نیز همان روز‌ها اعلام کرد که تغییرات بنیادی در ارتش تا ۳ ماه دیگر انجام می‌شود. در حالی که چند روز یکبار وعده تصفیه گسترده و تغییرات بنیادی ارتش به گوش می‌رسید، رییس‌جمهوری وقت با اعلام اینکه «بخشی از شبکه بختیار شناسایی شده‌اند»، تاکید می‌کرد که «از ارتش جمهوری اسلامی خیانت نخواهید دید.» ارتش در چنین شرایطی قرار داشت که خبر آمد فرمانده نیروی هوایی استعفا کرده است. ۱۳ خردادماه ۱۳۵۹ بود. روزنامه کیهان نوشت: «تیمسار سرلشکر امیربهمن باقری طی نامه‌ای به دکتر سیدابوالحسن بنی‌صدر از سمت‌های خود در نیروی هوایی استعفا کرد. دفتر تیمسار استعفای وی را تایید کرده است اما تا این ساعت دلیلی برای این اقدام اعلام نشده است. تیمسار باقری حدود سه ماه پیش به سمت فرماندهی نیروی هوایی منصوب شده بود.»
۲۲ خرداد بود که حاکم شرع دادگاه انقلاب ارتش اعلام کرد اعضای یک شبکه خرابکاری در ارتش دستگیر شده و هفته آینده محاکمه خواهند شد. به گفته وی «اعضای این شبکه می‌خواستند بعد از مراجعت شاه و بختیار دو سال رژیم سلطنتی برقرار کنند و سپس نوع حکومت را به رفراندوم بگذارند.» همزمان تیمسار شادمهر برنامه تجدید سازمان ارتش را اعلام کرد. در همین گیرودار بود که ۲۹ خردادماه ۱۶ روز پس از استعفای سرلشکر باقری، سرانجام بنی‌صدر رییس ستاد مشترک و فرماندهان نیروی زمینی و هوایی را منصوب کرد. علاوه بر باقری که استعفا داده بود، تیمسار شادمهر رییس ستاد مشترک نیز از کار برکنار شد. سرلشکر فلاحی جانشین شادمهر شد، ظهیرنژاد فرمانده نیروی زمینی شد و سرهنگ جواد فکوری جانشین باقری در نیروی هوایی شد. باقری اما بعد از کناره‌گیری از نیروی هوایی همچنان خبرساز ماند و شاید بیشتر از پیش، چنان که با وقوع کودتای ناکام نوژه به یکی از چالش‌ها میان نیروهای سیاسی تبدیل شد.
کودتای نوژه، شایعه بازداشت و تکذیب ری‌شهری
نام باقری بار دیگر در جریان کودتای نوژه مطرح شد. جایی که جمعی از فرماندهان و پرسنل ارتش قصد داشتند با به پرواز درآوردن چند فروند هواپیما از پادگان نوژه همدان و بمباران مواضع حساس در تهران جمهوری اسلامی را ساقط کنند. ۲۰ تیرماه یکی از نام‌هایی که به عنوان دستگیرشده کودتای ناکام بر سر زبان‌ها افتاد سرلشکر باقری بود. موضوعی که نه تنها با تکذیب بنی‌صدر، رییس‌جمهوری که او را پس از استعفا به سمت ریاست شرکت هواپیمایی کشور منصوب کرده بود، مواجه شد بلکه از سوی محمدی ری‌شهری رییس دادگاه انقلاب ارتش نیز رد شد.
ری‌شهری چند روز بعد از وقوع کودتا در گفت‌وگو با خبرنگاران ضمن تکذیب شایعاتی درباره بازداشت غلامحسین صدیقی و تیمسار باقری در جریان کودتای ناکام گفت که «من در مورد دستگیرشدگان یا رابطه صدیقی با این طرح خائنانه هیچگونه اطلاعی ندارم، ولی تا این لحظه رابطه تیمسار باقری و همچنین دستگیر شدن وی را به شدت تکذیب می‌کنم و در بازجویی از تیمسار محققی ثابت شد که گروه توطئه‌گر به شدت با تیمسار باقری مخالف بوده‌اند.»
بنی‌صدر هم با رد شایعه بازداشت باقری گفت که وی نه تنها بازداشت نشده بلکه از جمله افرادی بوده که در افشای توطئه دولت را یاری رسانده است. بحث درباره باقری و افکارش همان روز‌ها بود که به جلسات مجلس نیز کشیده شد. ۲۳ تیرماه ۵۸ روزی بود که مصطفی چمران به مجلس رفت تا چند روز پس از کودتای نوژه گزارشی از پاکسازی‌ها در ارتش و خطر ادامه این روند ارائه کند. در اینجا بود که بحث به دفاع چمران از برخی فرماندهان و مخالفت با پاکسازی تیپ نوهد کشیده شد. چمران گفت: «سوالاتی که سروران مطرح کردند یکی در مورد پاکسازی است، شما شاید بدانید که در ارتش بیش از دوازده هزار نفر تا بحال پاکسازی شده است و پاکسازی ارتش زود‌تر و سریع‌تر از هر وزارتخانه دیگری انجام شده است و شاید بدانید که بزرگترین حمله‌ها و هجوم‌ها به شخص من از طرف نیروهای مرتجع، ضد انقلاب وابسته به طاغوت از داخل و خارج کشور بابت همین پاکسازی‌ها جریان دارد و مساله پاکسازی که همچنان ادامه دارد مساله خطرناکی است، دوست عزیز ما آقای دکتر روحانی مساله‌ای را مطرح کردند که تیپ «نوهد» را منحل کنید. یکی از مشکلات بزرگ همین جاست که تیپی را که بهترین رزمندگان ما هستند منحل کنیم، آن‌ها را بیرون بریزیم، آن وقتی این دوازده هزار نفری را که بیرون ریختیم این‌ها چه خواهند کرد کجا خواهند رفت، آیا به دشمن می‌پیوندند؟ نمی‌پیوندند؟ با آن‌ها باید چگونه معامله کرد، آیا صحیح است که بهترین رزمندگان را دور بریزیم؟ برای اینکه احتمالا یک دهم آن‌ها به دشمن بپیوندند. یا بهتر است آن‌ها را تحت کنترل خود داشته باشیم.»
وی در پاسخ به انتقادات با بیان اینکه «در این ارتش افرادی هستند که من با کمال جرات و جسارت در پشت آن‌ها نماز خوانده‌ام و نماز می‌خوانم»، از سرگرد صیاد شیرازی یاد کرد که آن زمان به فرماندهی عملیات غرب منصوب شده بود. اینجا بود که وی به سرلشکر باقری و شایعات درباره ارتباطش با کودتاچیان رسید و گفت: «افسران پاکی که مورد قبول همگان هستند به مسوولیت گماشته شدند. حتی باقری، دیروز دوستی از ما به باقری حمله کرد. تیمسار باقری کسی بود که قبل از هر کس (جناب آقای خلخالی هم اطلاع دارند) دو ماه قبل این توطئه را به رئیس‌جمهور خبر داد، او اگر می‌خواست بگریزد می‌توانست بگریزد، او اگر می‌خواست با آن‌ها همکاری کند خیلی امکانات داشت، ولی کسی بود که بطور مرتب اخبار توطئه‌گران را به رئیس‌جمهور می‌داد و دولت و رئیس جمهور از کانال‌های مختلف، افکار مختلفی دریافت می‌کردند که یکی از طرف او بود. بنابراین به صرف شعارهای تند و احساسات کور افرادی را کوبیده‌اند. درحالیکه گفتم چنین فرماندهانی فکور، سرهنگ فکور که فرمانده نیروی هوایی شما است، کسی است که بیشتر مومنین شما در پشت او نماز می‌خوانند، در پاکی...»
اینجا بود که شاهچراغی نماینده مجلس به میانه سخن چمران آمد و گفت: «آقای چمران بگویید که چند روز قبل به آنجا رفته‌اند در منزل آقای باقری چه چیزهایی بدست آمد. نیروهای مسلمان هوایی وقتی که به آنجا رفته‌اند عکس شاه و شیشه مشروب به دست آورده‌اند. این‌ها را هم بفرمائید، دلیلی ندارد که آقای باقری قبلا بیاید و تذکر بدهد.»
چمران در پاسخ گفت: «حقایقی هست که اگر گفته نشود در مقابل وجدان خودم و خدای خودم احساس گناه می‌کنم، بدی‌هایش را گفتید ولی هنرش را هم بگویید. (اشاره به شاهچراغی) منظور من این است این مطالب را که می‌فرمایید همه را من آگاهی دارم ولی می‌خواستم مطالب دیگری را هم بدانید که یک بعدی و یک جانبه قضاوت نکنید والا دفاعی از او مطرح نیست...»
بازداشت باقری، عزل بنی‌صدر و فرار از ایران
سرلشکر باقری در شرایطی بازداشت شد که از چند روز قبل شایعاتی پیرامون بازداشت وی شکل گرفته بود. در برخی رسانه‌ها چند روز یکبار خبرهایی مبنی بر خروج وی از کشور منتشر می‌شد اما هربار با تکذیب دفتر وی مواجه می‌شد. از آن جمله خبری بود که صدای امریکا منتشر کرد و مدعی شد وی با یک فروند جت فانتوم ایراد را به مقصدی نامعلوم ترک کرده است. اما این شایعه نیز تکذیب شد تا اینکه خبر بازداشت وی در صفحه روزنامه‌ها نقش بست. باقری که بازداشت شد هرچند شایعات درباره وی وجود داشت اما هنوز هیچکس نمی‌توانست به قطعیت درباره علت بازداشت وی سخن بگوید اما چند روز بعد از بازداشت او، روزنامه کیهان ضمن آنکه از بازداشت یک افسر نیروی زمینی به خاطر ارتباط با تیمسار باقری خبر داده بود، نوشت: «یک ستوان یکم نیروی زمینی به اسم فرهاد جبارپور در رابطه با تیمسار باقری فرمانده سابق نیروی هوایی که با بختیار نیز در ارتباط بوده و مورد تعقیب قرار داشته، توسط ماموران کمیته ۹ انقلاب اسلامی در خانه‌اش واقع در حوالی پارک شهر بازداشت شد. هنگام بازداشت وی قصد فرار داشت که با شلیک تیر هوایی از فرار وی جلوگیری شد.»
این اولین بار بود که یکی از فرماندهان نظامی سابق که به نزدیکی به بنی‌صدر رییس‌جمهوری وقت مشهور بود به ارتباط با شاپور بختیار آخرین نخست‌وزیر دوران پهلوی متهم می‌شد. آن هم درست یک ماه پس از آنکه بنی‌صدر از کشف شبکه بختیار در تهران و پاریس خبر داده بود.
باقری که بر اساس اتهاماتی این‌چنینی از قبیل ارتباط با بختیار و گروهی که کودتای نوژه را رهبری کرده بودند، مدتی را در بازداشت مانده بود، سرانجام با دستور مستقیم بنی‌صدر آزاد شد اما همچنان زیر ذره‌بین قرار داشت که از نظر مخالفان وی «قسر در رفته» بود. چنان که در جلسه مجلس برای عزل بنی‌صدر، مجید انصاری وقتی برای نطق پشت تریبون رفت در بخشی از سخنانش گفت: «من ضمن تشکر از اینکه ملت قهرمان ایران در صحنه هستند و همینطوری که خود بنی‌صدر هم می‌گفت شما در صحنه حاضر باشید، در صحنه حاضر شدند برای رسوا کردن منافقین و مدعیان دروغین طرفدار آزادی و مردم، هشداری می‌دهم به وزارت کشور و مسؤولین فرودگاه‌ها و مرز‌ها، من وقتی که آقای بنی‌صدر دستور آزادی تیمسار باقری کذائی و آنچنانی و همچنین دستور آزادی خسروخان قشقائی را صادر کرد از همین تریبون هشدار دادم که این بر تعداد توطئه‌گران علیه جمهوری اسلامی می‌افزاید و چرا آن‌ها را آزاد کردید؟»
بعد از عزل بنی‌صدر شایعات از همراهی باقری در هنگام عزیمت وی به فرانسه حکایت داشت. اینچنین بود که بازداشت و آزادی باقری به ابهامی بزرگ در تاریخ معاصر تبدیل شد. آیا او آنچنانکه ری‌شهری می‌گفت مخالف کودتاچیان بود یا چنان که بهزاد نبوی، صدوقی، انصاری و برخی دیگر از مسئولان وقت گفته‌اند در کودتای نوژه و ماجرای طبس دست داشت؟ او به دنبال معرفی عاملان داخلی دشمن بود یا خود از عوامل بختیار بود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که هنوز پاسخ روشنی برای آن‌ها وجود ندارد.
منابع:
روزنامه جمهوری اسلامی، ۶ اردیبهشت۱۳۶۰
روزنامه‌های کیهان و جمهوری اسلامی، خرداد، تیر، مرداد و شهریور ۱۳۵۸
نطق پیش از دستور مجید انصاری، نماینده کرمان (زرند) در مجلس شورای اسلامی، روز ۳۰ خرداد ۱۳۶۰
از ارتش خلقی تا ارتش انقلابی؛ نگاهی به چالش‌های چمران در دوره وزارت دفاع، سرگه بارسقیان، تاریخ ایرانی
ارسال نظر